Ministerstwo Finansów jest urzędem administracji rządowej obsługującym ministra właściwego do spraw budżetu państwa, finansów publicznych i instytucji finansowych. Jednym z podstawowych zadań MF jest przygotowanie, wykonanie i kontrola wykonania budżetu państwa. Ponadto Ministerstwo zajmuje się systemem finansowania samorządów, strefą budżetową i bezpieczeństwem państwa oraz zarządza długiem publicznym.
Historia finansów w Polsce – najistotniejsze kwestie
Przed II wojną światową Polska była gospodarką wolnorynkową opartą w dużej mierze na rolnictwie, ale z kilkoma ważnymi ośrodkami produkcji i górnictwa. Po rozpoczęciu rządów komunistycznych w 1940 roku, kraj rozwinął coraz bardziej przemysłową, państwową gospodarkę nakazową opartą na modelu sowieckim. Działała w sztywnych ramach RWPG (Rady Wzajemnej Pomocy Gospodarczej), organizacji krajów bloku wschodniego zdominowanych przez Związek Radziecki. Od połowy lat 1970. polska gospodarka zmagała się z ograniczonym wzrostem, głównie w wyniku przestarzałej infrastruktury przemysłowej, dotacji rządowych, które maskowały nieefektywną produkcję, oraz płac, które były sztucznie zawyżone w stosunku do wydajności. Pod koniec lat 1980. rosnący deficyt budżetowy i hiperinflacja spowodowały kryzys gospodarczy. Wraz z upadkiem komunizmu i upadkiem RWPG polska gospodarka coraz bardziej angażowała się w zorientowaną na rynek gospodarkę światową, do czego nie nadawała się. Aby osiągnąć stabilność gospodarczą, rząd postkomunistyczny wprowadził podejście znane jako “terapia szokowa”, które miało na celu zarówno kontrolowanie inflacji, jak i przyspieszenie przejścia Polski do gospodarki rynkowej.
W rezultacie, na początku lat 1990., produkcja przemysłowa i produkt krajowy brutto (PKB) znacznie spadły (produkcja rolna również spadła, choć głównie z powodu suszy). Bezrobocie rosło, dotykając aż jednego na siedmiu Polaków. Inflacja zaczęła jednak spadać, z 250 procent w 1990 roku do 10 procent w 2000 roku. Produkcja i PKB również odnotowały dramatyczne zwroty, ze średnim rocznym wzrostem PKB o około 4 procent od 1990 do 2000 roku. Poprawił się bilans płatniczy Polski (częściowo w wyniku umorzenia długów), a kraj rozwinął jedną z wiodących gospodarek byłego bloku wschodniego, a także jedną z najszybciej rozwijających się w Europie. Bezrobocie, które było wysokie na początku dekady, poprawiło się pod koniec lat 1990., spadając do poziomów podobnych do tych w Europie Zachodniej w latach 1997-98 (tj. do około 10 procent). Odsetek bezrobotnych wzrósł jednak ponownie na początku XXI wieku, przekraczając 18 proc. w 2003 r., kiedy spowolnienie w polskiej gospodarce zostało przyspieszone przez światowe spowolnienie gospodarcze. Niemniej jednak polska gospodarka szybko wróciła na właściwe tory i nadal się rozwijała nawet podczas globalnego kryzysu finansowego w latach 2008-2009, kiedy Polska była jedynym krajem europejskim, którego gospodarka nie wpadła w recesję.
O tym warto pamiętać!
Prywatyzacja niektórych dużych polskich gałęzi przemysłu okazała się procesem powolnym. W czasach komunizmu główne gałęzie przemysłu, usług i handlu były bezpośrednio własnością państwa. Istniał jednak zaskakująco duży sektor legalnego samozatrudnienia, a małe prywatne firmy – w tym warsztaty, usługi i restauracje – rozprzestrzeniły się. Ponadto około trzy czwarte gruntów rolnych w Polsce pozostało własnością prywatną. Rządowa kampania kolektywizacyjna rozpoczęta w 1949 roku została porzucona w 1956 roku. Po upadku komunizmu zarówno przemysł, jak i rolnictwo były coraz bardziej prywatyzowane. Na początku lat 1990. ponad połowa polskiej gospodarki była własnością prywatną, podczas gdy ponad cztery piąte polskich sklepów było własnością prywatną. Prywatyzacja większych przedsiębiorstw była bardziej skomplikowana. Wiele z nich zostało przekształconych w spółki akcyjne i z ograniczoną odpowiedzialnością. Aby rozdzielić własność w nich, w 1994 r. wprowadzono Program Masowej Prywatyzacji, który utworzył 15 krajowych funduszy inwestycyjnych (NIF), które miały służyć jako spółki akcyjne dla ponad 500 dużych i średnich firm, które zostały sprywatyzowane. Polacy mogli nabyć udziały w tych funduszach po cenie nominalnej.
